Expositie NachtBlind
De mogelijkheid tot exposeren en werken word in Schagen door een groep geïnspireerde kunstenaars zowel goed benut als professioneel aangepakt.
In de nacht van 10 op 11 en 11 op 12 oktober 2008 vond er een bijzondere expositie plaats in het voormalig slachthuis aan de Zijperweg te Schagen. Vanaf zonsondergang kon het publiek door een deel van het gebouw dwalen en de op het duister en licht, op de dag en nacht geïnspireerde expositie van acht deelnemende kunstenaars aanschouwen en ervaren.
Het initiatief tot deze expositie kwam van de kunstenaars Viktor Baltus en Kaj Bras. Het in gang gezette creëren van een kunst- en cultuurinfrastructuur in Schagen door Aad Holkamp en Greet van den Berg werd na het Tijdelijke Atelier aan de Laan en de Atelierroute van afgelopen zomer, vervolgd door het succes van deze en vooral die van de Jonge Honden die aan de Atelierroute deelnamen middels een expositie in het voormalig slachthuis.
Zowel het gebruik van de ruimte van het slachtpand als het getoonde werk kwamen in hun combinatie goed tot hun recht. Waar tijdens de Atelierroute de grotere ruimtes van het pand werden gebruikt als solo-expositieruimte werd het werk tijdens Nachtblind in de kleine inhammen aan de andere kant van het pand tentoongesteld. Door het vele tegelwerk en het donker en duister van de nacht ontstond een sfeer die je in de combinatie van slachthuis en nacht niet zo zeer zou verwachten. Nog meer dan tijdens de Atelierroute verdween het idee je in een ruimte te bevinden waar ooit vele dieren zijn geslacht. Hier droeg ook de samenwerking met improvisatie collectief Artkweek aan bij. De sfeer was in het geheel niet spooky.
Het enige wat je deed herinneren aan de functie van het gebouw was het werk van Astrid Oud. Oud liet haar ideeën zien in de grootste expositieruimte in een combinatie van foto´s, projecties en het hergebruik van een toonbank. Hoewel men in een eerste blik in haar ruimte wellicht een shockeffect zou kunnen ervaren, laat haar vrije manier van werken met haar ideeën omtrent horror ook ruimte toe voor zowel een vreemde ironische rust als een spanning. De kracht zit in de vele poppen, die verminkt en onder het bloed druipend, door de manier van plaatsing in de toonbank, namelijk keurig op een rij gerangschikt, een strijdigheid en spanning te weeg brengen zonder dat je werkelijk een deel bent van (het verhaal) dat wat werd getoond. Betekent de plaatsing van de poppen dat er sprake is geweest van paniek en de poppen ´liefdevol´ een laatste eer en rustplaats is bewezen? Of juist dat er een psychopathologische geest in de weer is geweest en de poppen gevoelloos en berekenend ´uitgestald´ heeft? En welke rol hebben de blaffende honden en Oud zelf in deze ruimte (gehad)? De ruimte van Oud riep vele vragen op. What the hell has been taken place here?
Het is boeiend het werk van de exposerende kunstenaars te volgen. Bijna allen exposeerden zij eerder tijdens de Atelierroute dit jaar. Een ontwikkeling, een andere kant werd zichtbaar. Net als Oud laat Maria Mink haar vrije manier van werken, kijken en combineren zien. Duister en licht doen haar denken aan snelwegen. Met je verstand op nul en je blik op oneindig alsmaar door blijven rijden. Rust ervaren op de snelweg en de wereld als in een film aan je voorbij laten gaan. Tegelijkertijd laat ook zij een strijdigheid zien door de aanwezigheid van de tekst ´Life can be a highway´, welke zij zelf interpreteert als metafoor voor de haast van het huidige leven. De strijdigheid van voorkeuren van de huidige moderne samenleving wordt in haar ruimte zichtbaar. Crossen en af en toe parkeren langs de kant van de highway. Doen en laten lijkt zo een individuele keuze te zijn. In het ideale geval dan.
Beeldend kunstenaar Niels Zwirs lijkt zijn centrale thema, mens en techniek, tijdens deze expositie op een andere manier vorm te hebben gegeven. Objecten uit onze alledaagse omgeving, als koffiekopjes, bord en bestek, tafel en stoel, zijn in Zwirs ruimte op zijn herkenbare manier vormgegeven. Op een sterke manier zijn zij tot een wezenlijke eenvoud teruggebracht. En op een even eenvoudige manier, als een teken, (terug)geplaatst: op rijstpapieren lampen. Het object van een tafel en stoel, een getekend bord en bestek in de tafel zelf als een vitrine, wordt verrassend wanneer het glas van deze water blijkt te zijn. De geslaagde eenvoud van Zwirs zet mensen niet zozeer op het verkeerde been, maar houdt de verrassing zo klein en herkenbaar dat het groots word.
Ook gastexposant, schilder en tekenaar Gerben Steenvoorde, laat zich inspireren door objecten uit zijn alledaagse omgeving. Uit hun omgeving geïsoleerd en centraal op doek geplaatst, krijgen zij door Steenvoordes kleurgebruik het gelaat van een portret. Het begint te wringen, de verhouding tussen mensen en dingen, objecten en subjecten. Het gelaagd geschilderde gordijn bezit een serene triestheid, het doet zich voor als een persoon en heel even ´weet´ je hoe het inderdaad zit: ons heersen over dingen en objecten die ook zonder ons gewoon blijven bestaan waar wij hén wel degelijk nodig hebben zonder hen echt te zien, daar zij ons te zeer vertrouwd zijn.
Op de expositie waren twee fotografen vertegenwoordigd. Waar Sophie Terluin bewust op zoek is naar de herhaling van lijnen, tijdens Nachtblind zichtbaar in haar gebruik van veren, is Aad Holkamp gefascineerd door de rol van het toeval welke in zijn werk een andersoortige herhaling, het onbewuste, toont. Tijdens de Atelierroute toonde Terluin voornamelijk (bewerkte) foto´s van huidplooien, van zeer nabij genomen maar steeds blijvend herkenbaar. Naast haar fascinatie voor natuurlijke, herhalende lijnen, die van huidplooien, vissen en veren stelde zij in deze expositie ook twee donkere foto´s ten toon. Een nacht, een droom, een donkere diepte: met een lampje over deze foto´s schijnen geeft een gewaarwording van donkerte en onbegrensde ruimte waardoor enige vorm van herhaling of begrenzing juist opgeheven wordt.
Aad Holkamp print zijn droom fotocollages op bladzijden uit het boek “house of leaves” van schrijver Mark Z. Danielewski en laat het toeval tussen woord en beeld de geest prikkelen. Juist door de haast algehele afwezigheid van licht, komt in deze diffuse sfeer de combinatie woord en beeldcollages tot hun recht. Door de bijzondere lay-out van het boek en de plaatsing van de foto’s zijn bij toeval enkele woorden in het werk van Holkamp goed zichtbaar en leesbaar, toch worden de woorden een deel van het gehele beeld en is hun betekenis niet allesbepalend. Uit hun context gehaald bepalen zij onbewust je razendsnelle associatie en interpretatie van het beeld, die op haar beurt weer de woorden begrenst. Deze wisselwerking is geslaagd en laat je een vorm van twilight zone, juist in de expositieruimte, ten volle ervaren en tot zijn recht komen.
Eén van de initiatiefnemers van deze nachtexpositie, Kaj Bras, van huis uit edelsmid, laat een ontwikkeling zien ten opzichte van zijn tentoongestelde werk eerder dit jaar. Waar Bras tijdens de Atelierroute een installatie-achtig object liet zien in een donkere ruimte waar het element vuur gestalte kreeg in een organische vorm van metaal en steen als een kroon op deze werd neergezet, laat hij tijdens Nachtblind hout, metaal en glas spelen met rechtere, afgebakende vormen. De tegenstelling van licht en donker, van ratio en emotie, word in een kader geplaatst. Bras bedt de natuurlijke vorm van donker en licht hout op een prettige wijze in. Deze inbedding toont een samenkomen van tegenstellingen, waardoor deze voor een deel opgeheven wordt en een kloppend geheel laat zien en voelen hoe ons denken, voelen en omgaan met, in een evenwicht kan geraken. Dit maakt nieuwsgierig naar het nog komende werk van Bras.
Viktor Baltus heeft als uitgangspunt van zijn tentoongestelde schilderijen foto´s van eigen werk genomen. Op doek geprint en vervolgens nog nat met olieverf beschilderd. Herinneringen, en in die zin tijd, spelen een stuwende rol in het werk van Baltus. Waar hij begin dit jaar zijn blik op de nabije omgeving van Schagen wierp en door kijken werd verrast dat deze omgeving waar hij opgegroeid is verschilt van zijn beelden uit zijn herinnering. De weidsheid van de natuur en de werking van kleur, vlakken en lijnen hebben een serie abstracte landschappen doen ontstaan. Baltus fascinatie voor holtes en niches, ervaring met het tekenen van lijnen en het schilderen van landschappen, zoals hierboven benoemd, komen in Nachtblind samen. De holtes en niches zijn tot vlakken geworden, ook de lijnen ontstaan door vlakken, het kleurgebruik speelt een belangrijkere rol in het creëren van de diepte van de holtes, en de herinnering, de tijd, vind haar plek in zijn werk door zijn eigen werk in de vorm van foto´s als uitgangspunt te nemen. Het is boeiend te zien hoe Baltus zijn eigen werk en geschiedenis van deze uit zijn werk zelf voort blijft stuwen.
De initiatieven tot het laten ontstaan en groeien van kunst in Schagen zijn veelbelovend. Deze groep exposerende kunstenaars heeft met de expositie Nachtblind wederom laten zien dat er volop talent, daadkracht en duurzaamheid aanwezigheid is in en rondom Schagen om kwalitatief goede exposities te tonen aan het publiek.
Mi-hyun Sook 